واریس یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است که به دلیل تغییرات هورمونی و فشار بر سیستم گردش خون بروز پیدا می‌کند. این تغییرات می‌توانند باعث برجسته شدن و تورم رگ‌های پا و برخی دیگر از نواحی بدن شوند. اما چرا واریس در بارداری رخ می‌دهد و چگونه می‌توان از بروز یا تشدید آن جلوگیری کرد؟ در این مقاله به بررسی تغییرات واریس در دوران بارداری، علل بروز و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازیم.
1. چرا واریس در دوران بارداری رخ می‌دهد؟
بارداری تغییرات عمده‌ای در بدن ایجاد می‌کند که می‌تواند به بروز واریس منجر شود. عواملی که در ایجاد واریس در بارداری نقش دارند شامل موارد زیر هستند:
- تغییرات هورمونی: در دوران بارداری، سطح هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد که باعث شل شدن دیواره‌های رگ‌ها می‌شود. این شل شدن به رگ‌ها اجازه می‌دهد تا بیشتر کشیده شوند و در نتیجه خون بیشتری در آن‌ها تجمع یابد، که به ایجاد واریس منجر می‌شود.
- افزایش حجم خون: در بارداری، حجم خون بدن برای تأمین نیازهای جنین افزایش پیدا می‌کند. این افزایش حجم خون فشار بیشتری بر رگ‌ها وارد کرده و احتمال بروز واریس را بالا می‌برد .
- فشار رحم بر رگ‌های لگنی: با پیشرفت بارداری و بزرگ شدن رحم، فشار بیشتری به رگ‌های لگنی و پایین تنه وارد می‌شود. این فشار می‌تواند جریان خون را مختل کرده و به تجمع خون در رگ‌های پا منجر شود که نتیجه آن بروز واریس است .
2. واریس در کدام نواحی بدن بروز می‌کند؟
واریس در بارداری معمولاً در ناحیه پاها بیشتر دیده می‌شود، اما ممکن است در برخی نواحی دیگر نیز بروز کند:
- پاها: شایع‌ترین محل بروز واریس در بارداری پاها هستند. به دلیل فشار رحم بر رگ‌های پایین تنه و اختلال در گردش خون، رگ‌های پاها ممکن است متورم و برجسته شوند .
- ناحیه تناسلی: در برخی زنان باردار، واریس در ناحیه تناسلی نیز ممکن است رخ دهد که به دلیل فشار رحم بر رگ‌های لگنی است .
- مقعد (بواسیر): واریس می‌تواند در رگ‌های مقعدی نیز بروز کند که به عنوان بواسیر شناخته می‌شود. این مشکل به دلیل فشار افزایش یافته در رگ‌های مقعدی و ناحیه لگنی رخ می‌دهد .
3. علائم واریس در بارداری
واریس در بارداری معمولاً با علائم زیر همراه است:
- رگ‌های برجسته و متورم: رگ‌ها به شکل برجسته و قابل مشاهده در سطح پوست دیده می‌شوند و معمولاً رنگی آبی یا بنفش دارند .
- احساس سنگینی و درد در پاها: زنان باردار ممکن است احساس سنگینی، درد و خستگی در پاهای خود داشته باشند که به دلیل تجمع خون در رگ‌ها رخ می‌دهد .
- تورم: در برخی موارد، تورم در ناحیه پاها به ویژه در پایان روز یا پس از ایستادن طولانی مدت مشاهده می‌شود .
- خارش یا سوزش: برخی از زنان ممکن است احساس خارش یا سوزش در ناحیه واریسی داشته باشند .
4. آیا واریس بارداری خطرناک است؟
در بیشتر موارد، واریس در دوران بارداری خطرناک نیست و پس از زایمان بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد ممکن است عوارض جدی‌تری مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) رخ دهد که شامل لخته شدن خون در رگ‌های عمقی است. در صورت مشاهده علائم غیرمعمول مانند درد شدید یا تورم یک طرفه، باید به پزشک مراجعه کرد .
5. چگونه می‌توان از بروز یا تشدید واریس در بارداری جلوگیری کرد؟
اگرچه نمی‌توان به طور کامل از بروز واریس در دوران بارداری جلوگیری کرد، اما می‌توان با رعایت نکات زیر خطر آن را کاهش داد:
- فعالیت بدنی منظم: انجام تمرینات ساده مانند پیاده‌روی می‌تواند به بهبود جریان خون کمک کند و از تجمع خون در رگ‌ها جلوگیری نماید .
- پوشیدن جوراب‌های فشاری: استفاده از جوراب‌های فشاری می‌تواند به کاهش تورم و جلوگیری از تشدید واریس کمک کند .
- اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت: برای جلوگیری از فشار بیش از حد بر رگ‌ها، بهتر است از ایستادن یا نشستن طولانی مدت خودداری کنید و در صورت نیاز به استراحت، پاهای خود را بالا بگیرید تا جریان خون بهبود یابد .
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از فیبر و کاهش مصرف نمک می‌تواند به کاهش تورم و بهبود سلامت عروق کمک کند .
6. آیا واریس پس از بارداری بهبود می‌یابد؟
در بسیاری از موارد، واریس پس از زایمان بهبود می‌یابد. به خصوص اگر علت اصلی بروز واریس، فشار ناشی از رحم باشد، با کاهش فشار پس از زایمان، رگ‌ها به حالت طبیعی باز می‌گردند. اما در برخی زنان، واریس ممکن است بهبود نیابد و نیاز به درمان‌های تخصصی‌تری مانند اسکلروتراپی یا لیزر برای رفع آن باشد .
7. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه واریس در بارداری معمولاً خطرناک نیست، اما در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- درد شدید در ناحیه واریسی
- تورم ناگهانی یک پا
- تغییر رنگ یا زخم در ناحیه واریس
- لخته شدن خون در رگ‌ها
پزشک ممکن است برای بررسی وضعیت وریدها و انجام تست‌های لازم مانند سونوگرافی داپلر اقدام کند تا از وجود لخته‌های خونی یا دیگر عوارض احتمالی اطمینان حاصل شود .
نتیجه‌گیری
واریس در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی در بدن ایجاد می‌شود و معمولاً پس از زایمان بهبود می‌یابد. با این حال، زنان باردار می‌توانند با رعایت نکات پیشگیرانه مانند فعالیت بدنی، استفاده از جوراب‌های فشاری و اجتناب از ایستادن طولانی مدت، خطر بروز یا تشدید واریس را کاهش دهند. در صورتی که واریس شدید یا همراه با علائم نگران‌کننده باشد، مراجعه به پزشک ضروری است.
منابع
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/varicose-veins/symptoms-causes/syc-20350643
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3218874/
- https://www.webmd.com/baby/varicose-veins-during-pregnancy
- https://www.healthline.com/health/pregnancy/varicose-veins
- https://www.nhs.uk/conditions/varicose-veins-in-pregnancy
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/318425
- https://www.clevelandclinic.org/pregnancy-and-varicose-veins
- https://www.marchofdimes.org/pregnancy/varicose-veins-and-swelling-in-pregnancy.aspx
- https://www.uptodate.com/contents/varicose-veins-during-pregnancy
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4565426/
