مقدمه
اسکن قلبی به مجموعه‌ای از تکنیک‌های تصویربرداری گفته می‌شود که به پزشکان کمک می‌کند تا ساختار و عملکرد قلب و عروق کرونری را بررسی کنند. این روش‌ها اطلاعات دقیقی درباره وضعیت قلب و رگ‌های خونی فراهم می‌کنند و می‌توانند در شناسایی مشکلاتی مانند بیماری‌های عروق کرونری، سکته‌های قلبی، یا نارسایی‌های قلبی مفید باشند. اسکن‌های قلبی می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشند و درمان‌های مؤثرتری را تجویز کنند.
این مقاله به نحوه عملکرد اسکن قلبی، انواع مختلف آن و کاربردهای پزشکی آن در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی خواهد پرداخت.
1. انواع اسکن‌های قلبی
قبل از اینکه وارد جزئیات نحوه عملکرد اسکن قلبی شویم، لازم است که با انواع مختلف اسکن‌های قلبی آشنا شویم. اسکن‌های قلبی به‌طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
1.1 اسکن کاهشی (Stress Test)
اسکن کاهشی یکی از روش‌های رایج است که به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد قلب تحت شرایط استرس را بررسی کنند. در این آزمایش، از بیمار خواسته می‌شود که فعالیت فیزیکی انجام دهد (معمولاً روی تردمیل راه برود یا دوچرخه ثابت بزند) تا میزان پمپاژ خون توسط قلب تحت فشار و فعالیت افزایش یابد. سپس، تصاویر از قلب با استفاده از تکنیک‌های مختلف تصویربرداری گرفته می‌شود تا مشخص شود که آیا قلب به درستی خون را در حالت استرس پمپاژ می‌کند یا خیر.
1.2 اسکن اکوکاردیوگرافی
در این روش، امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از قلب استفاده می‌شوند. این اسکن به پزشکان اجازه می‌دهد تا ساختار قلب، از جمله دریچه‌ها و عضله قلب، را بررسی کنند. همچنین، اکوکاردیوگرافی می‌تواند جریان خون در داخل قلب را بررسی کرده و عملکرد قلب را ارزیابی کند.
1.3 سی‌تی‌اسکن (CT scan)
سی‌تی‌اسکن به پزشکان این امکان را می‌دهد که تصاویری دقیق از ساختار قلب و عروق کرونری بگیرند. این روش تصویربرداری به‌ویژه برای بررسی وضعیت عروق کرونری و تشخیص انسداد‌ها یا سایر اختلالات عروقی مفید است. در این روش، بیمار به یک دستگاه بزرگ سی‌تی اسکن می‌رود و یک ماده حاجب به وی تزریق می‌شود که باعث واضح‌تر شدن تصاویر می‌شود.
1.4 اسکن PET (Positron Emission Tomography)
این نوع اسکن به کمک ماده رادیو اکتیو به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد قلب و عروق کرونری را ارزیابی کنند. اسکن PET می‌تواند جریان خون در قلب را بررسی کرده و نواحی آسیب‌دیده یا نقص در عملکرد قلب را شناسایی کند. این روش معمولاً برای ارزیابی مشکلات پیچیده‌تر قلبی و عروقی مانند بیماری‌های شریان کرونری استفاده می‌شود.
1.5 اسکن MRI قلبی
اسکن MRI قلبی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از قلب استفاده می‌کند. این اسکن معمولاً برای ارزیابی بافت قلب و عملکرد آن به‌ویژه پس از سکته یا سایر آسیب‌ها به کار می‌رود. MRI قادر است تصاویری با دقت بسیار بالا ایجاد کند و مشکلات پیچیده‌ای مانند التهاب قلبی، نارسایی عضله قلب، و نقص‌های مادرزادی را شناسایی کند.
2. نحوه عملکرد اسکن قلبی
در تمامی اسکن‌های قلبی، هدف اصلی دریافت تصاویری واضح و دقیق از ساختار قلب و عروق کرونری است. نحوه عملکرد اسکن‌های قلبی به نوع تکنیک تصویربرداری بستگی دارد. در زیر نحوه عملکرد هر یک از این روش‌ها به طور مفصل توضیح داده شده است.
2.1 اسکن کاهشی (Stress Test)
در این اسکن، از بیمار خواسته می‌شود که فعالیت فیزیکی انجام دهد تا قلب تحت فشار و استرس قرار گیرد. این تست ممکن است به‌طور همزمان با استفاده از یک داروی تحریک‌کننده قلب انجام شود که باعث افزایش ضربان قلب بدون نیاز به فعالیت بدنی می‌شود. سپس پزشکان با استفاده از دستگاه‌های مخصوص مانند اسکنر گاما یا دستگاه‌های اکوی قلب، تصاویری از قلب بیمار می‌گیرند تا مشخص کنند که آیا جریان خون در شریان‌های کرونری به‌درستی در حال انجام است یا خیر. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند انسداد رگ‌ها یا آسیب‌های قلبی را شناسایی کنند.
2.2 اسکن اکوکاردیوگرافی
این اسکن با استفاده از امواج صوتی کار می‌کند. یک پروب که امواج صوتی تولید می‌کند به سطح پوست بیمار در ناحیه قفسه سینه قرار می‌گیرد. این امواج به درون بدن تابیده شده و پس از برخورد به بافت‌های مختلف قلب، بازگشت می‌کنند. سپس این امواج توسط دستگاه مخصوصی دریافت شده و به تصاویر تصویری تبدیل می‌شوند که پزشک می‌تواند آن‌ها را بررسی کند. این اسکن معمولاً برای ارزیابی عملکرد قلب و وضعیت دریچه‌های قلب استفاده می‌شود و به‌ویژه در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی یا نارسایی قلبی مفید است.
2.3 سی‌تی‌اسکن (CT scan)
در سی‌تی‌اسکن، بیمار به دستگاهی به نام CT scanner وارد می‌شود که تصاویری مقطعی از قلب و عروق کرونری ایجاد می‌کند. در طول این فرایند، یک ماده حاجب (که معمولاً از ید تشکیل شده است) به رگ‌ها تزریق می‌شود تا تصاویر واضح‌تری از شریان‌ها ایجاد شود. این تکنیک به‌ویژه برای شناسایی انسداد شریان‌ها و ارزیابی میزان سخت‌شدگی دیواره‌های عروق مفید است.
2.4 اسکن PET
در اسکن PET، از ماده رادیواکتیو برای بررسی جریان خون در قلب استفاده می‌شود. این ماده به بدن بیمار تزریق می‌شود و به‌طور خاص به نواحی قلب که در حال کار هستند می‌رود. سپس دستگاه PET تصویری از نواحی مختلف قلب می‌سازد و پزشک می‌تواند میزان خون‌رسانی به قسمت‌های مختلف قلب را بررسی کند. این اسکن معمولاً برای ارزیابی بیماری‌های شریان کرونری و مشکلات پیچیده قلبی استفاده می‌شود.
2.5 اسکن MRI قلبی
در اسکن MRI قلبی، از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای تصویربرداری از قلب استفاده می‌شود. این روش نیازی به اشعه ایکس ندارد و به‌ویژه برای ارزیابی بافت‌های نرم قلب و مشاهده آسیب‌های ساختاری آن بسیار مفید است. MRI می‌تواند تصاویری دقیق از عضله قلب، دریچه‌ها و عروق کرونری ایجاد کرده و برای تشخیص مشکلاتی مانند نارسایی قلبی، التهاب قلب و نقایص مادرزادی قلبی مفید باشد.
3. کاربردهای اسکن قلبی در پزشکی
اسکن‌های قلبی در پزشکی کاربردهای فراوانی دارند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
3.1 تشخیص بیماری‌های عروق کرونری
اسکن‌های قلبی می‌توانند در شناسایی بیماری‌های عروق کرونری، که به انسداد یا تنگی عروق کرونری قلب منجر می‌شود، مؤثر باشند. این بیماری‌ها معمولاً به دلیل تجمع پلاک‌های چربی در دیواره شریان‌ها ایجاد می‌شوند که می‌تواند باعث کاهش جریان خون و سکته‌های قلبی شود.
3.2 ارزیابی عملکرد قلب
اسکن‌های قلبی به پزشکان این امکان را می‌دهند که عملکرد قلب را به‌طور دقیق بررسی کنند. این ارزیابی می‌تواند شامل بررسی توانایی قلب در پمپاژ خون، میزان انقباض و انبساط قلب، و عملکرد دریچه‌های قلب باشد.
3.3 پیشگیری از سکته قلبی
با استفاده از اسکن‌های قلبی، پزشکان می‌توانند نواحی آسیب‌دیده در قلب یا عروق کرونری را شناسایی کرده و از بروز سکته‌های قلبی پیشگیری کنند. به‌ویژه در افرادی که دارای خطر بالای ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند، اسکن‌های قلبی می‌توانند به‌عنوان ابزار پیشگیرانه مؤثری عمل کنند.
4. نتیجه‌گیری
اسکن‌های قلبی ابزاری حیاتی در تشخیص و درمان بیماری‌های قلبی هستند. این روش‌ها با فراهم آوردن تصاویری دقیق از قلب و عروق کرونری، می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا بیماری‌ها را به‌طور مؤثر شناسایی کرده و درمان‌های مناسب را تجویز کنند. اسکن‌های قلبی علاوه بر تشخیص بیماری‌های قلبی، در پیشگیری از سکته‌های قلبی و بهبود سلامت عمومی قلب نقش بسیار مهمی دارند.
منابع
