مقدمه
فشار خون پایین یا هیپوتانسیون به وضعیتی گفته می‌شود که فشار خون به حدی کاهش یابد که گردش خون و انتقال اکسیژن به اندام‌ها مختل شود. در حالی که فشار خون بالا اغلب به‌عنوان یک مشکل خطرناک شناخته می‌شود، فشار خون پایین نیز می‌تواند تهدیدکننده باشد، به‌ویژه زمانی که باعث ایجاد علائم شدید شود. در این مقاله، علل، انواع، علائم و روش‌های تشخیص و درمان فشار خون پایین بررسی خواهد شد.
فشار خون پایین چیست؟
فشار خون پایین معمولاً زمانی تشخیص داده می‌شود که فشار سیستولیک کمتر از 90 میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک کمتر از 60 میلی‌متر جیوه باشد. با این حال، همه افرادی که فشار خون پایین دارند، به مشکلات سلامتی مبتلا نمی‌شوند. در بسیاری از افراد، فشار خون پایین بدون علائم بوده و به‌عنوان یک وضعیت طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
انواع فشار خون پایین
فشار خون پایین به چند دسته تقسیم می‌شود که هر کدام علل و نشانه‌های خاص خود را دارند:
- هیپوتانسیون ارتواستاتیک
این نوع زمانی رخ می‌دهد که فرد از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد و به‌طور ناگهانی احساس سرگیجه یا ضعف می‌کند.- علت: کاهش موقت جریان خون به مغز.
- عوامل: کم‌آبی بدن، بارداری، مصرف برخی داروها.
- هیپوتانسیون پس از غذا
کاهش فشار خون بعد از صرف غذا به‌ویژه در افراد مسن شایع است.- علت: جریان خون بیشتر به دستگاه گوارش برای هضم غذا.
- هیپوتانسیون عصبی (نورال‌میدیِیتد)
این نوع در اثر اختلال در ارتباط بین مغز و قلب رخ می‌دهد و معمولاً در افراد جوان‌تر و کودکان مشاهده می‌شود.- علت: کاهش غیرعادی ضربان قلب و افت ناگهانی فشار خون.
- هیپوتانسیون شدید یا شوک
این نوع شدیدترین شکل فشار خون پایین است و می‌تواند به کاهش اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها منجر شود.- علت: خونریزی شدید، عفونت‌های جدی یا حمله قلبی.
علائم فشار خون پایین
فشار خون پایین ممکن است بدون علائم باشد، اما در موارد شدید، می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- سرگیجه و بی‌ثباتی: مخصوصاً هنگام ایستادن ناگهانی.
- تاری دید: کاهش جریان خون به چشم‌ها ممکن است مشکلات بینایی ایجاد کند.
- خستگی مفرط: ناشی از کاهش اکسیژن‌رسانی به عضلات و مغز.
- غش یا از دست دادن هوشیاری: در اثر افت شدید فشار خون.
- احساس تهوع و تعریق سرد: معمولاً در هیپوتانسیون ناشی از شوک.
- تپش قلب غیرعادی: که نشان‌دهنده تلاش بدن برای جبران کاهش فشار خون است.
علل فشار خون پایین
دلایل متعددی می‌توانند منجر به افت فشار خون شوند. برخی از این علل به شرایط موقتی مربوط می‌شوند و برخی دیگر نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند:
- کم‌آبی بدن
کاهش حجم خون ناشی از تعریق زیاد، استفراغ یا اسهال طولانی‌مدت می‌تواند باعث افت فشار خون شود. - عفونت‌های شدید (سپسیس)
عفونت‌های گسترده ممکن است به افت فشار خون و شوک سپتیک منجر شوند. - مشکلات قلبی
مشکلاتی مانند حمله قلبی، نارسایی قلبی یا ضربان قلب نامنظم می‌توانند باعث افت توانایی قلب در پمپاژ خون شوند. - کم‌خونی
کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها شده و می‌تواند منجر به فشار خون پایین شود. - مصرف برخی داروها
داروهایی مانند دیورتیک‌ها، داروهای فشار خون، و داروهای ضدافسردگی ممکن است فشار خون را کاهش دهند. - اختلالات هورمونی
مشکلات تیروئید یا بیماری آدیسون می‌توانند در افت فشار خون نقش داشته باشند.
روش‌های تشخیص فشار خون پایین
برای تشخیص فشار خون پایین، پزشک معمولاً مراحل زیر را انجام می‌دهد:
- اندازه‌گیری فشار خون
چندین بار اندازه‌گیری فشار خون در حالت‌های مختلف (خوابیده، نشسته و ایستاده) انجام می‌شود. - آزمایش خون
برای بررسی کم‌خونی، سطح قند خون و عملکرد تیروئید. - الکتروکاردیوگرام (ECG)
برای شناسایی مشکلات قلبی که ممکن است باعث افت فشار خون شوند. - آزمایش اکوکاردیوگرام
این آزمایش تصویربرداری اطلاعات دقیقی از عملکرد قلب ارائه می‌دهد. - آزمایش تست استرس
بررسی عملکرد قلب در زمان فعالیت جسمی.
درمان فشار خون پایین
درمان هیپوتانسیون بستگی به علت اصلی آن دارد. برخی از روش‌های درمان عبارت‌اند از:
- تغییر سبک زندگی
- مصرف آب کافی برای جلوگیری از کم‌آبی.
- پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی از نشسته به ایستاده.
- استفاده از جوراب‌های فشاری برای بهبود جریان خون.
- اصلاح رژیم غذایی
- افزایش مصرف نمک در حد توصیه‌شده برای افرادی که دچار افت فشار هستند.
- مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر برای جلوگیری از هیپوتانسیون پس از غذا.
- دارودرمانی
- مصرف داروهایی که انقباض رگ‌ها را افزایش می‌دهند.
- تجویز هورمون‌های استروئیدی در موارد بیماری آدیسون.
- درمان علل زمینه‌ای
- درمان کم‌خونی با مکمل‌های آهن و ویتامین B12.
- مدیریت اختلالات تیروئید با داروهای مناسب.
نتیجه‌گیری
فشار خون پایین، اگرچه در بسیاری از موارد بی‌خطر است، اما در صورت شدید بودن یا همراهی با علائم جدی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. شناسایی علل زمینه‌ای و درمان مناسب برای جلوگیری از عوارض ضروری است. افراد باید با نظارت منظم بر فشار خون و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم، از سلامت خود مراقبت کنند.
منابع
