مقدمه
ایسکمی به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن خون‌رسانی به یک بخش خاص از بدن کاهش یافته یا قطع می‌شود و این کاهش خون‌رسانی می‌تواند منجر به آسیب یا نقص در عملکرد آن عضو یا بافت گردد. در قلب، ایسکمی معمولاً به دلیل انسداد یا تنگ شدن عروق کرونری اتفاق می‌افتد که می‌تواند منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت قلب و در نهایت سکته قلبی شود. یکی از ابزارهای کلیدی برای تشخیص و ارزیابی ایسکمی قلبی، استفاده از انواع اسکن‌های پزشکی مانند اسکن‌های هسته‌ای، سی تی اسکن، و اسکن‌های MRI است. این اسکن‌ها می‌توانند کمک کنند تا پزشکان متوجه شوند که آیا قسمتی از قلب به دلیل کاهش خون‌رسانی دچار ایسکمی شده است یا خیر.
در این مقاله، به بررسی نحوه دیده شدن ایسکمی در اسکن‌ها و اهمیت آن در تشخیص بیماری‌های قلبی خواهیم پرداخت.
1. ایسکمی قلبی چیست؟
ایسکمی قلبی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن عروق کرونری قلب به دلیل تجمع پلاک‌ها (آترواسکلروز) یا تشکیل لخته خون، تنگ یا مسدود می‌شوند. این کاهش جریان خون به عضله قلب باعث می‌شود که اکسیژن به اندازه کافی به بافت‌های قلب نرسد و در نتیجه، عضله قلب نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. ایسکمی قلبی ممکن است در هنگام فعالیت بدنی، استرس یا حتی در حالت استراحت به دلیل کاهش شدید جریان خون رخ دهد.
ایسکمی در صورت پیشرفت می‌تواند منجر به سکته قلبی و دیگر مشکلات جدی قلبی شود، بنابراین شناسایی آن در مراحل اولیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
2. نقش اسکن‌ها در تشخیص ایسکمی قلبی
اسکن‌ها ابزارهای بسیار موثری در تشخیص و ارزیابی بیماری‌های قلبی، به ویژه ایسکمی قلبی هستند. این اسکن‌ها می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا مناطقی از قلب که دچار کمبود خون و اکسیژن هستند را شناسایی کرده و تصمیمات درمانی بهتری بگیرند. در ادامه به برخی از اسکن‌های معمول برای تشخیص ایسکمی می‌پردازیم.
الف) اسکن هسته‌ای (سینتی گرافی استرس)
اسکن هسته‌ای یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای ارزیابی ایسکمی قلبی است. این روش به‌طور خاص از مواد رادیوایزوتوپ استفاده می‌کند که به بیمار تزریق می‌شود و سپس با استفاده از دوربین‌های خاص، تصاویری از قلب گرفته می‌شود. اسکن هسته‌ای می‌تواند نشان دهد که آیا قلب به اندازه کافی خون و اکسیژن دریافت می‌کند یا خیر. زمانی که قلب تحت استرس قرار می‌گیرد (مثلاً هنگام تمرین یا تحریک دارویی)، این اسکن‌ها قادر خواهند بود مناطق ایسکمی را شناسایی کنند.
در این روش، نواحی که از جریان خون کافی برخوردار نیستند، به‌صورت نواحی تاریک یا کم‌نور در تصاویر ظاهر می‌شوند، که به پزشک اجازه می‌دهد تا مناطقی که به‌طور بالقوه در معرض خطر سکته یا آسیب هستند را شناسایی کند.
ب) سی تی آنژیوگرافی (CTA)
سی تی آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری پیشرفته است که از تکنولوژی سی تی اسکن برای ایجاد تصاویری از عروق کرونری استفاده می‌کند. این اسکن می‌تواند انسداد یا تنگ شدن عروق را شبیه‌سازی کرده و نشان دهد که آیا ایسکمی در بخشی از قلب وجود دارد یا خیر. در صورت وجود ایسکمی، سی تی آنژیوگرافی می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری از درجه انسداد یا مشکلات عروقی را فراهم کند.
ج) ام آر آی قلبی (Cardiac MRI)
ام آر آی قلبی یکی دیگر از ابزارهای دقیق برای تشخیص بیماری‌های قلبی است. این روش می‌تواند تصویر دقیقی از ساختار قلب ایجاد کرده و همچنین عملکرد قلب و خون‌رسانی به آن را ارزیابی کند. در برخی موارد، ام آر آی با تزریق ماده حاجب به درون رگ‌های خونی، می‌تواند مناطقی از قلب که دچار ایسکمی هستند را شناسایی کند. این اسکن از حساسیت بالایی برخوردار است و می‌تواند نواحی آسیب‌دیده در قلب را حتی در مراحل اولیه شناسایی کند.
د) تست استرس (Exercise Stress Test)
تست استرس به‌طور معمول برای ارزیابی عملکرد قلب در هنگام فعالیت بدنی طراحی شده است. در این تست، بیمار به روی تردمیل می‌رود و در حین فعالیت، ECG او ثبت می‌شود تا هرگونه نشانه‌ای از کاهش خون‌رسانی به قلب شناسایی شود. این تست به‌ویژه در شناسایی ایسکمی قلبی ناشی از ورزش و فعالیت بدنی مفید است و می‌تواند به پزشکان کمک کند تا مناطقی از قلب که هنگام فعالیت به‌خوبی خون‌رسانی نمی‌شوند را شناسایی کنند.
3. چگونه ایسکمی در اسکن‌ها دیده می‌شود؟
ایسکمی معمولاً در اسکن‌ها به‌صورت نواحی با جریان خون ضعیف یا کم‌رنگ نشان داده می‌شود. بسته به نوع اسکن و روش تصویربرداری، نتایج ممکن است متفاوت باشند، اما معمولاً این نواحی به‌صورت مناطق بدون رنگ یا تیره در تصاویر ظاهر می‌شوند. به‌طور کلی، مشاهده ایسکمی در اسکن‌ها به‌دلیل کاهش جریان خون یا کمبود اکسیژن در ناحیه‌ای خاص از قلب است که باعث کاهش عملکرد آن بخش از عضله قلب می‌شود.
الف) نتایج اسکن‌های هسته‌ای
در اسکن هسته‌ای، مناطق ایسکمی به‌صورت نواحی کم‌نور یا تیره در تصویر دیده می‌شوند. این نواحی نشان‌دهنده جایی هستند که خون‌رسانی به‌طور کامل انجام نمی‌شود و بافت قلب ممکن است دچار آسیب شود.
ب) نتایج سی تی آنژیوگرافی
در سی تی آنژیوگرافی، اگر انسداد یا تنگی عروق کرونری وجود داشته باشد، این تنگی‌ها به‌صورت نواحی باریک یا بسته در تصویر ظاهر می‌شوند. این نواحی می‌توانند نشان‌دهنده‌ی مناطقی باشند که احتمالاً دچار ایسکمی هستند.
ج) نتایج ام آر آی قلبی
در ام آر آی قلبی، اگر ناحیه‌ای از قلب خون کافی دریافت نکند، این ناحیه در تصویر به‌صورت ضعیف‌تر یا تغییر یافته ظاهر می‌شود. این تغییرات به‌طور دقیق محل ایسکمی را نشان می‌دهند.
4. اهمیت شناسایی ایسکمی در درمان
تشخیص و شناسایی ایسکمی قلبی در مراحل اولیه می‌تواند تأثیر زیادی در درمان و پیشگیری از بیماری‌های قلبی داشته باشد. درمان زودهنگام ایسکمی می‌تواند از پیشرفت بیماری‌های قلبی جلوگیری کند و خطر سکته قلبی را کاهش دهد. در صورتی که ایسکمی در مراحل ابتدایی شناسایی شود، پزشکان ممکن است به بیمار داروهای رقیق‌کننده خون، درمان‌های ترمیم عروق یا حتی انجام جراحی برای باز کردن عروق مسدود شده توصیه کنند.
5. نتیجه‌گیری
ایسکمی قلبی یکی از مشکلات شایع قلبی است که می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی‌تر مانند سکته قلبی شود. اسکن‌های مختلف پزشکی، از جمله اسکن‌های هسته‌ای، سی تی آنژیوگرافی و ام آر آی قلبی، ابزارهای موثری در شناسایی ایسکمی هستند. این اسکن‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا نواحی آسیب‌دیده را شناسایی کنند و درمان‌های مناسب را به‌موقع آغاز نمایند. شناسایی و درمان زودهنگام ایسکمی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و خطر مشکلات قلبی جدی را کاهش دهد.
منابع:
National Heart, Lung, and Blood Institute – Ischemic Heart Disease