امبولی قلب که گاهی بهش آمبولی کرونری هم می‌گن، یه وضعیت پزشکی جدیه که وقتی یه جسم خارجی مثل لخته خون، چربی یا هوا وارد شریان‌های کرونری می‌شه و جریان خون به عضله قلب رو مسدود می‌کنه، رخ می‌ده. شریان‌های کرونری مسئول رسوندن خون غنی از اکسیژن به میوکارد یا همون عضله قلب هستن. وقتی این رگ‌ها بسته بشن، قلب نمی‌تونه درست کار کنه و ممکنه به سکته قلبی یا حتی مرگ منجر بشه. این عارضه نادرتر از سکته‌های معمولی قلبیه، ولی به دلیل شدت و سرعت پیشرفتش، شناختش خیلی مهمه. تو این مقاله، علل، علائم، تشخیص و درمان امبولی قلب رو بررسی می‌کنیم.
علل امبولی قلب چیه؟
شایع‌ترین دلیل امبولی قلب، لخته خونه که از یه جای دیگه بدن مثل وریدهای عمقی پاها (ترومبوز ورید عمقی) جدا می‌شه و به قلب می‌رسه. این لخته می‌تونه از طریق نقص‌هایی مثل سوراخ بیضی باز (PFO) تو دیواره قلب از سمت راست به سمت چپ بره و وارد شریان‌های کرونری بشه. عوامل دیگه شامل آمبولی چربیه که بعد از شکستگی استخون‌های بزرگ مثل فمور آزاد می‌شه و به گردش خون می‌پیونده. آمبولی هوا هم تو موقعیت‌هایی مثل جراحی قلب باز یا تزریق نادرست وریدی اتفاق می‌افته. تومورهای قلبی مثل میکسوم آتریال هم می‌تونن تکه‌هایی جدا کنن که شریان‌ها رو ببندن. بیماری‌های زمینه‌ای مثل فیبریلاسیون دهلیزی، اندوکاردیت عفونی و آترواسکلروز هم ریسک رو بالا می‌برن.
چه کسایی در خطر امبولی قلب هستن؟
افراد با سابقه لخته‌سازی غیرطبیعی مثل ترومبوفلیبیت یا اختلالات انعقادی بیشتر در معرض خطرن. بیمارانی که جراحی‌های بزرگ مثل تعویض مفصل یا عمل قلب باز داشتن، به دلیل احتمال آمبولی چربی یا هوا ریسک بالایی دارن. کسایی که فیبریلاسیون دهلیزی دارن و داروی ضدلخته مصرف نمی‌کنن هم ممکنه لخته تو دهلیز چپشون تشکیل بشه و به شریان‌های کرونری برسه. افراد با نقص‌های مادرزادی قلب مثل سوراخ بین‌دهلیزی یا بطنی هم مستعدترن. مصرف مواد مخدر وریدی هم یه عامل نادره که می‌تونه ذرات خارجی رو به جریان خون وارد کنه.
علائم امبولی قلب چطور ظاهر می‌شن؟
علائم امبولی قلب شبیه سکته قلبیه، ولی شروعش اغلب ناگهانیه. درد قفسه سینه شدید و فشاری که به شونه‌ها، گردن یا فک منتشر می‌شه، شایع‌ترین علامته. تنگی نفس سریع، تعریق سرد، سرگیجه و تپش قلب هم همراهش دیده می‌شه. تو موارد شدید، افت فشار خون، شوک کاردیوژنیک یا ایست قلبی رخ می‌ده. برعکس آنژین صدری که با استراحت بهتر می‌شه، این درد با استراحت کم نمی‌شه و نیاز به مداخله فوری داره. علائم بستگی به اندازه و محل انسداد داره؛ اگه شریان اصلی مسدود بشه، آسیب گسترده‌تره.
تشخیص امبولی قلب چطور انجام می‌شه؟
تشخیص سریع برای نجات بیمار حیاتیه. الکتروکاردیوگرام (ECG) اولین قدمه و معمولاً تغییرات مثل بالا رفتن قطعه ST یا موج Q جدید رو نشون می‌ده که شبیه سکته قلبیه. آزمایش خون برای چک کردن تروپونین (آنزیم قلبی) هم انجام می‌شه که بالا بودنش آسیب عضله قلب رو تأیید می‌کنه. اکوکاردیوگرافی می‌تونه نقص‌های ساختاری مثل سوراخ بیضی یا لخته تو حفرات قلب رو پیدا کنه. آنژیوگرافی کرونری بهترین روشه که محل دقیق انسداد رو نشون می‌ده و تفاوت امبولی با پلاک آترواسکلروتیک رو مشخص می‌کنه. سی‌تی‌اسکن قفسه سینه هم گاهی برای رد کردن منشأهای دیگه مثل آمبولی ریه استفاده می‌شه.
درمان امبولی قلب چه مراحلی داره؟
درمان فوری برای بازگردوندن جریان خون به قلب ضروریه. داروهای ترومبولیتیک مثل استرپتوکیناز یا آلتپلاز تو موارد اولیه تزریق می‌شن تا لخته رو حل کنن. اگه زمان طلایی گذشته باشه، آنژیوپلاستی با بالون یا استنت‌گذاری تو آنژیوگرافی انجام می‌شه تا شریان باز بشه. تو آمبولی هوا یا چربی، اکسیژن‌درمانی با فشار بالا (هایپرباریک) می‌تونه موثر باشه. داروهای ضدلخته مثل هپارین یا وارفارین هم برای پیشگیری از لخته‌های بعدی تجویز می‌شن. تو موارد پیچیده مثل تومور قلبی، جراحی باز قلب برای برداشتن منشأ آمبولی لازمه. پشتیبانی حیاتی مثل دستگاه تنفس مصنوعی هم تو شوک کاردیوژنیک به کار می‌ره.
عوارض و خطرات امبولی قلب
اگه امبولی سریع درمان نشه، می‌تونه به نارسایی قلبی، آریتمی‌های خطرناک یا مرگ منجر بشه. آسیب دائمی به عضله قلب (انفارکتوس میوکارد) شایع‌ترین عارضه‌ست که پمپاژ قلب رو ضعیف می‌کنه. تو آمبولی مکرر، ممکنه قلب به طور کامل از کار بیفته. عوارض بلندمدت شامل تنگی نفس مزمن و کاهش ظرفیت فعالیت بدنیه. ریسک مرگ تو اولین ساعت‌ها بالاست، به‌خصوص اگه انسداد کامل باشه.
پیشگیری از امبولی قلب چطور ممکنه؟
برای کاهش ریسک، مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مثل فیبریلاسیون دهلیزی با داروهای ضدلخته ضروریه. افراد با سابقه ترومبوز باید از بی‌حرکتی طولانی پرهیز کنن و جوراب‌های فشاری بپوشن. تو جراحی‌ها، استفاده از فیلتر هوا تو خطوط وریدی و تکنیک‌های درست می‌تونه جلوی آمبولی هوا رو بگیره. رژیم غذایی سالم، کنترل کلسترول و ورزش منظم هم به سلامت شریان‌ها کمک می‌کنه. چکاپ‌های دوره‌ای برای کسایی که نقص قلبی دارن هم توصیه می‌شه.
زندگی بعد از امبولی قلب
بعد از درمان، بیمار باید تحت نظر متخصص قلب باشه و داروها رو منظم مصرف کنه. توانبخشی قلبی با ورزش‌های سبک و نظارت پزشکی می‌تونه قدرت قلب رو برگردونه. تغییر سبک زندگی مثل ترک سیگار و کاهش استرس هم مهمه. حمایت روانی برای کنار اومدن با ترس از تکرار هم پیشنهاد می‌شه.
جمع‌بندی
امبولی قلب یه تهدید جدیه که نیاز به تشخیص و درمان سریع داره. آگاهی از علائم و عوامل خطر می‌تونه جان افراد رو نجات بده. اگه درد ناگهانی قفسه سینه یا تنگی نفس شدید دارید، سریع به اورژانس مراجعه کنید. پیشگیری و مدیریت درست، کلید محافظت از قلب شماست.
2. لینک منابع
